Veelal gaan depressie en problematisch middelengebruik hand in hand. Wetenschappelijk onderzoek van het Radboudumc toont aan dat een op de vier mensen met een depressie voldoet aan de criteria voor middelenafhankelijkheid en/of middelenmisbruik. Vaak worden de diagnose voor verslaving aan een bepaald middel en de diagnose voor een depressie gezien als twee verschillende diagnoses. De samenhang kan twee kanten uitgaan. Middelengebruik als reactie op depressiviteit – ofwel een zogenaamde primaire depressie – of depressiviteit als gevolg van het misbruik van middelen: een middelengeïnduceerde depressie.
In dit blog gaan we in op de symptomen van een depressie. Daarnaast belichten we welke middelen en gewoonten door mensen met depressieve klachten worden ingezet als zelfmedicatie en grote verslavingsrisico’s met zich meebrengen.
Wat zijn de symptomen van een depressie?
Naast psychische klachten zijn er lichamelijke klachten die kunnen wijzen op een depressie. Er is mogelijk sprake van een depressie bij de volgende symptomen:
- Somber, neerslachtig en een gevoel van leegte;
- Verminderde interesse in mensen en activiteiten, nergens plezier in hebben;
- Negatieve gevoelens en gedachten en schuldgevoelens;
- Gebrekkig zelfvertrouwen en faalangst;
- Angst en gevoelens van wanhoop en machteloosheid;
- Huilbuien of de behoefte te huilen, zonder dat dit lukt;
- Snel boos of geïrriteerd;
- Besluiteloosheid en een gebrekkig vermogen om problemen op te lossen;
- Veel piekeren;
- Vaak met de dood bezig zijn;
- Vergeetachtigheid, rusteloosheid en concentratieproblemen;
- Traagheid en moeite met nadenken;
- Slapeloosheid (insomnia) of te veel slapen (hypersomnia);
- Minder of geen zin hebben in seks;
- Gewichtsverandering door te weinig of te veel eten;
- Duizeligheid, hartkloppingen, hoofdpijn, pijn in de rug, gewrichten of spieren.
Sterke samenhang tussen depressie en misbruik van amfetamine
Onderzoek van Prof. dr. Paul Emmelkamp van de UvA (Universiteit van Amsterdam) laat een zeer sterke samenhang zien bij depressie en misbruik van amfetamine, een middel dat ook bekendstaat als het pepmiddel speed. Hierbij gaat het met name om manische depressie (bipolaire stoornis). Bij alcohol is het vaak zo dat mensen met een alcoholverslaving juist depressief worden door het alcoholmisbruik. Bij opiaten – stoffen die worden gewonnen uit het verdovende middel opium – is sprake van het omgekeerde patroon. Opiaten zoals dexamfetamine, oxycodon, oramorph, fentanyl, buprenorfine en hydromorfon worden als reactie op een depressie gebruikt. Depressie en angst zijn veelvoorkomende gevolgen van misbruik van alcohol, drugs, medicijnen of pijnstillers. De gevolgen hiervan zijn niet direct merkbaar. Meestal gaat er een flinke periode voorbij voordat mensen merken dat regelmatig drinken, snuiven of gebruik van medicatie mentaal en fysiek niet gezond is.
Wanneer wordt de depressie voelbaar?
Depressieve klachten treden vaak sluimerend op. Daarna wordt het moment voelbaar dat mensen zich passief gaan gedragen, zich somber en lusteloos gaan voelen en nergens meer zin in hebben. Dit hoeft niet bij iedereen op te treden, maar het risico is wel duidelijk aanwezig bij iedereen die middelen misbruikt. De kans bestaat dat de stemmingsstoornissen al op de achtergrond aanwezig zijn en opgewerkt worden door overmatig drinken of het overmatige gebruik van drugs of geneesmiddelen.
Welke middelen en gewoonten worden gebruikt als zelfmedicatie bij depressie?
Middelenmisbruik kan een reactie zijn op een depressie. Drugs, alcohol, pijnstillers of medicijnen worden dan als vorm van zelfmedicatie gebruikt. Door bijvoorbeeld te blowen of te drinken wordt de depressie even vergeten. Ook overmatig gamen en gokken staan te boek als vormen van zelfmedicatie. Het feit dat de middelen als voortdurende steun worden gezien, is een groot gevaar van deze vormen van zelfmedicatie. Doordat deze vorm van zelfmedicatie bij depressie een manier biedt om de vervelende gevoelens uit de weg te gaan, ontstaat een afhankelijkheid met bijbehorende gevolgen. Namelijk het risico op verslaving.
Voordat kan worden gestart met behandeling van verslaving in combinatie met depressie wordt gediagnosticeerd van welke vorm van depressie sprake is. Als een depressie middelengeïnduceerd is, dient eerst het middelenmisbruik aangepakt te worden en daarna de depressie.
Behandeling van depressie moeilijker met een verslaving
Een Amerikaans onderzoek liet zien dat 23% van alle mensen met een middelenverslaving een depressie heeft. Omgekeerd is het zo dat 18% van de depressieve mensen te kampen heeft met een verslaving aan middelen zoals alcohol en drugs. Daarnaast is met het onderzoek aangetoond dat de behandeling van depressie moeilijker en de kans op herstel kleiner is als de cliënt afhankelijk is van alcohol. Eerst moet het middelenmisbruik worden aangepakt als dit het grootste probleem is. Daarna kan gestart worden met een behandeling van de depressie.
Herstellen van een verslaving in combinatie met een depressie doe je niet alleen. Wij bieden je graag professionele hulp. Heb je vragen over de behandeling van verslaving bij Recovery Mental Healthcare? Of wil je meer weten over de therapievormen en onze klinische en ambulante behandelingen? Ons multidisciplinaire team van specialisten op het gebied van verslavingszorg beantwoordt ze graag. Je kunt ons bereiken op nummer: 085 – 8200 900 of
