Je herkent je kind bijna niet meer. Van die spontane, open puber is weinig over. Gesloten houding, stemmingswisselingen, schoolresultaten die kelderen. Je vraagt je af: is dit pubergedrag of is er iets anders aan de hand zoals een verslaving? Die twijfel is slopend en je bent niet de enige ouder die ermee worstelt. Verslaving onder jongeren komt vaker voor dan je denkt. Gelukkig kun je als ouder veel betekenen, juist door op tijd te signaleren en hulp in te schakelen.
In dit blog leggen we uit waarom jongeren extra kwetsbaar zijn, hoe je problematisch gebruik kunt herkennen en wat jij als ouder kunt doen om te helpen.
Waarom jongeren extra kwetsbaar zijn voor verslaving
De puberteit is een turbulente levensfase. Jongeren zoeken grenzen op, willen erbij horen en worstelen met hun identiteit. Die zoektocht maakt hen gevoelig voor middelengebruik. Hun hersenen zijn bovendien nog volop in ontwikkeling. Vooral het deel dat verantwoordelijk is voor impulscontrole en risico-inschatting – de prefrontale cortex – is pas rond het vijfentwintigste levensjaar volledig ontwikkeld. Groepsdruk speelt een grote rol in het gedrag van jongeren, zeker als ze zich willen bewijzen of aansluiting zoeken. Sociale media versterken dit effect door het gebruik van alcohol, vapes of drugs vaak te normaliseren of zelfs te verheerlijken. Daarnaast kampen veel jongeren met onzekerheid, prestatiedruk of emotionele instabiliteit. Middelengebruik kan dan een manier worden om tijdelijk te ontsnappen. Tenslotte zijn alcohol, cannabis en medicatie vaak verrassend makkelijk verkrijgbaar, via vrienden, feestjes of online.
Signalen die kunnen wijzen op problematisch gebruik
Het is niet altijd makkelijk om te bepalen of je kind experimenteert of in de gevarenzone zit. Let vooral op veranderingen in gedrag of functioneren, zoals:
- Slechtere schoolprestaties of spijbelen.
- Slaapproblemen of extreme vermoeidheid.
- Geheimzinnig gedrag, liegen of geldtekort.
- Nieuwe vriendengroepen of plotselinge isolatie.
- Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of teruggetrokken gedrag.
- Fysieke signalen zoals rode ogen, trillen of vermagering.
Herken je meerdere van deze signalen? Dan is het verstandig om actie te ondernemen.
Wat zijn de risico’s van vroeg middelengebruik?
Gebruik op jonge leeftijd kan de ontwikkeling van een kind ernstig verstoren. Jongeren zijn niet alleen lichamelijk kwetsbaarder, maar ook mentaal. Het risico op leer- en concentratieproblemen is groot, vooral als het middelengebruik invloed heeft op de nog rijpende hersenen. Daarnaast leidt gebruik vaker tot ongevallen, impulsief gedrag en grensoverschrijdende situaties. Jongeren die gebruiken hebben ook een verhoogde kans op psychische klachten zoals angst, somberheid of suïcidale gedachten. En misschien wel het meest zorgelijke: hoe jonger iemand begint, hoe groter de kans dat het gebruik overgaat in een langdurige verslaving.Â
Wat kun jij als ouder doen?
Misschien voel je je machteloos, of ben je bang om het contact met je kind te verliezen als je te streng optreedt. Toch is jouw rol van onschatbare waarde. Dit kun jij doen:
- Blijf in gesprek. Stel open vragen, zonder direct te oordelen. Geef ruimte voor hun verhaal.
- Toon betrokkenheid en stel grenzen. Jongeren hebben houvast nodig, zelfs als ze dat niet toegeven.
- Let op je eigen gedrag. Wat jij als ouder voorleeft, doet ertoe. Ben je bewust van je eigen middelengebruik.
- Zoek professionele hulp. Denk aan een jeugdteam van de gemeente, de huisarts of een maatschappelijk werker. Zij kunnen met je meedenken of doorverwijzen naar gespecialiseerde jeugdhulpverlening.
We merken vaak dat ouders wachten tot het echt misgaat voordat ze hulp zoeken. Maar preventief of vroegtijdig ingrijpen maakt een wereld van verschil. Soms is één gesprek al voldoende om erger te voorkomen.
Blijf niet alleen rondlopen met je zorgen
Als ouder zie je vaak eerder dan wie dan ook dat er iets niet klopt. Vertrouw op dat gevoel. Het is geen teken van zwakte om hulp in te schakelen, maar juist van kracht en betrokkenheid. Of je nu merkt dat je puber experimenteert of signalen herkent van problematisch gebruik: hoe eerder je handelt, hoe beter. Praat met je kind, zoek steun in je omgeving en schakel waar nodig professionals in. Je hoeft dit niet alleen te doen.
Verslaving is geen eindstation. Ook jongeren kunnen hun weg terugvinden, mits ze op tijd de juiste steun krijgen en jij speelt daarin een onmisbare rol.
